Pilar Medicare Community Hospital, ginasakop sang mga anay, balagon, kag mga hilamon.

Sa Pilar, Capiz, duha ang nagapadalagan sa pagkamayor para sa Mayo 13, 2013 nga eleksyon. Kag duha sila, pareho sang apelyedo. Ang isa, ang mayor na anay, si Ike Patricio. Kag ang ikaduha, ang ginkilala sang 2007 nga Outstanding RTC Judge sang Pilipinas, kag  subong retired na, si Roger Patricio.

Nakilala ko si Ike sang mas madalum sini lang nga bakasyon, sang ginbisita ko ang iya running mate sa pagka-vice mayor agudto mangumusta. Siling niya, akig gid si Ike sa akon bangud sa mga ginpangsulat ko anay batok kay Mar Roxas (links to article 1, article 2, article 3) nga kaalyado ni Ike. Wala gid ako naluyag kay Mar Roxas bilang presidente bangud, sa akon panghunahuna, wala sia may nahimo sa akon banwa nga sakop sang siyudad nga ginapangalan sa apelyedo sang iya pamilya, ang Roxas City. Ugaling, wala ko man ginsara ang akon tagipusoon kag panghunahuna. Siling ko, maghimo anay sia sang mga bagay sa amon banwa kag bilog nga probinsiya agudto ang bug-os nga Capiz, mabulig kampanya para sa iya.

Sang akon nabatian ang ginsiling sang iya vice mayor, dayon ako nagsabat nga mas maayo pa, ischedule niya ako para makipag-istorya kay Ike. Luyag ko maklarohan niya ang akon punto. Kag isa pa, akon napanumdum, tion naman nga mahibal-an ko halin mismo sa iya kon ano na ang nagkalatabo sa Pilar halin sang iya pagkamayor sang siyam ka tuig, kag pagkatapos sia buslan sang iya asawa sang siyam pa gid ka tuig. Wala gid ako nagsulat sang malain kay Ike. Ang mga negatibo ko nga ginsulat, indi nahanungod sa iya, kundi sa iya kaalyado nga si Mar Roxas. Huo, ginaako ko. May pasaring sa akon banwa, pero asta lang sa pasaring. Kag wala na.

Masunod nga adlaw, amo ini ang sabat ni Ike paagi sa iya vice mayor: kahuloya nga ang nagaatake kay Mar tagadidto pa sa Pilar. Nahibal-an ko nga ang iya pagkamayor, kabalaslan niya kay Mar. Gani, kon gusto ko gid makipag-istorya kay Ike, panason ko danay ang tanan ko nga ginsulat parti kay Mar.

Ang amon community hospital nga nakabulig sang madamo nga masakiton nga tawo, kaupod na ako.

Wala ako nakahibalo kon ano ang akon reaksyon sang nabatian ko ang mensahe halin kay Ike. Amo ini ang tawo nga nagdumala sang siyam ka tuig sa banwa sang Pilar, sakop sang isa ka pungsod nga may demokrasya nga pagginobyerno–pagginobyerno nga nagakilala sang duna nga kahilwayan sang tawo: Kahilwayan maghambal sang imo luyag ihambal, ukon maghipus kon indi mo luyag maghambal; kahilwayan magsimba sa imo Diyos, kag indi magsimba kon wala ka nagapati sa Diyos; kahilwayan sa buut, kag kahilwayan sa kahadluk…(RFK).

Ang pagmando niya sa akon nga panason ang tanan ko nga ginhambal batok sa iya kaalyado, bilang kondisyon sang iya pakipag-istorya sa akon, nagapakita sang iya pagka-ignorante sa prinsipyo nga naghatag sa iya kahigayonan nga magsaka halin sa indi kilala asta sa pinakamataas kag pinakabantug nga posisyon sang isa ka pinakamatahum nga banwa sang Pilipinas, ang Pilar.

Si Roger Patricio naman, akon anay maestro sa Remedial Law Review sa University of Iloilo College of Law sang mga tuig 2005 ukon 2006. Ang dignidad kag otoridad nagasunod sa iya kaangay sang landong, maskin daw wala niya ini matalupangdan. Bangud sini, nagasulod pa lang gani sia sa sulod buluthoan, nagahipos na kami tanan, nagahanda nga magpamati sa iya. Indi ako kahibalo kon paano pa sia ipakilala; apang hinali, husto na silingon nga madamo sa mga classmates ko, upod na ako, ang dako gid ang pagpasalamat nga si Roger ang amon nangin maestro sa isa sa pinakamabudlay nga subject sang Law. Ang iya kaalam wala na nagahalin sa mga libro lang, kundi nagahalin man sa iya malawig kag lunsay nga karera bilang abogado kag huwes. Amo gani nga ang mga maiwat nga konsepto, masarangan niya pahaposon kag iya mapaintyendi sa amon sa pinakasimple nga tinaga. Gani, indi makatilingala nga ginhatagan sia sang responsibilidad luwas pa sang responsibilidad bilang isa ka ordinaryo nga huwes: Executive Judge sang RTC, Iloilo halin sang 2007-2008. Kag ang pagpadungog nga nagapakilala pa gid sang iya pagkatawo: Outstanding RTC Judge of the Philippines sang 1997.

Tuman gid ang akon kalipay sang nahibal-an ko nga si Roger ang mapadalagan nga mayor sang akon banwa. Indi masaysay ang kalipay sa pagsaksi sang indi

Ang “barko” sa atubang sang hospital. Salakyan sang mga masakiton padulong sa maayong lawas.

lang isa ka talahaon nga tawo, kundi tawo nga akon mismo ginatangla kag ginatahod, nga ginapakita, indi lang sa tinaga kundi, sa buhat ang paghigugma sa banwa nga akon man ginahigugma. Mahimo na sia kontani magkabuhi sang matawhay kag malinong sa iya retirement benefits, ukon magpractice na lang sa pagkaabogado; apang, iya ginpili nga itaya ang iya ngalan kag, mahimo, gamay nga manggad nga natipon sa pagserbisyo sa pungsod bilang isa ka huwes, kontra sa isa ka tawo, nga kon sa mga kahoy pa, nagkapanggamot na sa politika. Kon indi ini paghigugma sa banwa, indi ko kabalo kon ano pa. Gani puno ako sang paglaum.

Masyado na gid ang Pilar ka ulihi. Sa sulod sang 18 ka tuig nga pagdumala ni Ike kag sang iya asawa, asta lang gid 4th class halin sa 5th class municipality ang amon naabtan sa rangko sang mga kabanwahanan;* nagbilin sa amon sang dagat nga puno sang mga illegal fishers, merkado nga gamay kag masuok, banwa nga wala plaza, opisina sang gobyerno nga basta kon diin lang maipatindog—wala kaplano-plano. Uso na ang smart phones apang wala gani kami makatilaw sang landline sa Pilar; uso na ang smart tv nga ang ginahalinan sang mga palagwaon broadband internet, apang wala gani kami makatilaw sang analogue cable TV; ini indi tungod wala sang kompanya ukon negosyante nga luyag mag-invest sa amon banwa, kundi, nagapalayo ang mga investors bangud wala pa gani makaumpisa, ginakilkilan na; ang amon mga gasulinahan tiyange, kag ang ila ginabaligya nga gasolina nakasulod sa botilya sang Coca-cola; kon maligo ka sa matahum nga busay sa Tabun-akan ukon Yating, kinahanglan mo pa magpa-Lutod-lutod, ang masuonod nga banwa, bangud wala pa sang matarong nga alagyan halin sa Pilar, halin kon sa diin ginapatihan nga tunga lang sang oras byahion ang Tabun-acan kag Yating kay sa Lutod-lutod.

Kag ano ang natabo sa ginasiling nga isa sa pinakamalaba nga shoreline sang Capiz nga masami ginapaligoan sang mga naghalin sa iban pa nga banwa?

Wala kita ang amon banwa bangud ang mga taga-Tiko kag taga-Dulangan kag ang mga nagapuyo sa mga kabukiran didto nayon, imbis sa Pilar, sa Lutod-lutod—ang mga taga-San Esteban asta sa Casanayan, imbis sa Pilar, sa Balasan nagapanindahan ukon nagabaligya sang ila mga produkto. Ngaa? Luwas sa masuok ang amon merkado, makatilingala.

Ang amon community hospital nga nakabulig sang madamo nga masakiton nga tawo, kaupod na ako, ginpabay-an nga sakupon sang mga anay, balagon, kag mga hilamon.

Alas otso pa lang sang gab-i, halos wala na may nagalakat sa dalanon sang amon banwa; kag ang akon iloy kag mga utod indi mapahamtang kon ato ako didto sa Pilar bangud kilala nga madumot si Ike. Pila na ka tawo ang nagsiling sa ila nga maghalong ako kon ato ako sa Pilar? Ginapamatay ang mga tawo didto. May ihibalo ang mga police kon sin-o ang nagapangtumba, apang wala sang may matistigo tungod sa kahadlok.

Ini tanan nahibaloan ko nga malayo pa ako sa akon pinalangga nga banwa. Ano pa gid ayhan ang masiling sang mga tawo nga padayon nagapuyo sa Pilar kag may mata kag dulunggan nga bukas?

Kon indi man matuod ining tanan ko nga ginhambal, indi ako mabasol ni Ike bangud sia, indi ako, ang indi luyag makipag-estorya. Kontani nasugid ko ini tanan sa iya kag nasabat kag napaathag niya sa akon kon ano ang insakto. Apang, ginpili niya nga padag-on ang feudal nga pagbinatasan sa diin ginasikway ang maghambal sang mga bagay nga indi suno sa iya naluyagan.

Ang matuod, sang nabatian ko ang iya kondisyon, nawad-an ako sang gana makipag-estorya sa iya. Ngaa abi makipag-estorya ka sa isa ka-ignorante nga tawo? Siling ko sa Facebook page sang 23 Disyembre 2012:

How do you maintain grace and composure in the midst of gross ignorance to the very principle that put the ignorant in his place; and, in the midst of harrowing news about corruption and abuse of power, how do you become an instrument of peace and unity worthy of the title “son of God”?

Luyag ko panumdumon nga ang pagpadalagan ni Ike nagahalin sa himpit nga buut kag handum nga paumwaron ang akon isigkatawo; apang, tungod sa mga nasaysay ko na, maiwat ini tunlon. Luyag ko ipahibalo mismo kay Ike nga wala ako nagakadulaan sang paglaum. Samtang nagaginhawa kita, may paglaum. Mahimo sia magtoon nga magadulot sang pagbag-o sang iya panghunahuna kag balatyagon indi lang sa mga kaangay sa akon, kundi pati na sa iya mga ginasakop. May internet sia, makalantaw sang mga speeches sang mga talahaon nga tawo sa bilog nga kalibutan. Nagaanaw ang speeches ni Barack Obama, nagabaha ang speeches ni Martin Luther King, Jr, kag naga-ulan ang kay Robert kag John F. Kennedy. Sa ila, mahimo niya mahibal-an ang buot silingon sang demokrasya kag paghigugma sa tagsa ka tawo.

Sa likod-kilid ko, kalendaryo ni Roger B. Patricio. Mahimo na sia kontani magkabuhi sang matawhay kag malinong sa iya retirement benefits, ukon magpractice na lang sa pagkaabogado, apang iya ginpili nga itaya ang iya ngalan kag, mahimo, gamay nga manggad nga natipon sa pagserbisyo sa pungsod bilang isa ka huwes, kontra sa isa ka tawo, nga kon sa mga kahoy pa, nagkapanggamot na sa politika

Apang, sa subong, indi makahulat ang akon banwa. Indi mahimo isalig ang iya buwas-damlag sa kaangay ni Ike nga wala pa sang husto nga pag-intyende sang proseso kag sistema nga iya ginasudlan. Kon ako ang iya konsensiya, hutikan ko sia nga magpahuway anay sa politika kag magtuon; imbes, ihatag ang pagpadalagan sang banwa sa mga tawo nga may nagakaangay nga kaalam kag pag-intyende.

Ang masakit, standard bearer si Ike sang Liberal Party sa Pilar, ang party ni Presidente Pnoy, isa sa pinakapopular kag ginahigugma nga presidente sang pumuluyo bangud sa iya paglimpyo sang mga kurakot sa gobyerno.

Apang, ang pagbag-o yara gihapon sa akon mga kasimanwa. Luyag bala nila magpadayon ang pagdumala sang isa ka tawo nga, at its most basic, wala gani makaintyendi, ukon hambalon na lang naton, wala makahibalo sang deretso sang iya isig ka tawo? Sila—kami ang makasabat. Sa Mayo 13 subong nga tuig 2013.

That’s why we do this. That’s what politics can be. That’s why elections matter. It’s not small, it’s big.–Barack Obama, 2012 Victory Address.

*sa iya comment nga may petsa Pebrero 8, 2009, 7:30pm, sa una ko nga ginsulat kontra kay Mar sang 2009, ginpabogal ni Ike nga halin sa 5th class, 3rd class municipality na ang Pilar sa idalum sang administration sang iya asawa.